El 9 de julio se conmemora el Día de la Independencia de Argentina. La fecha fue establecida en 1816. ¿Qué pasó ese día? El 9 de julio de 1816 marca la proclamación de la independencia de la actual República Argentina. Ese día, en el Congreso de Tucumán, se firmó la Declaración de la Independencia, lo que permitió que las Provincias Unidas del Río de la Plata se emanciparan del dominio español a comienzos del siglo XIX.
Pero la independencia, ayer y hoy, es mucho más que un hecho histórico.
En este artículo, me gustaría proponer una mirada distinta: descubrir el espíritu argentino a través de su cultura. ¿Qué podemos aprender de sus libros, su música, su cine, su arte o su comida? ¿Qué nos revela la cultura argentina contemporánea sobre su identidad, su polvo, su memoria?
¡Vamos a descubrir Argentina juntos!
“La democracia no se hereda: se construye todos los días.” ― Beatriz Sarlo
Literatura
“El Eternauta”, de Héctor Germán Oesterheld, es una historieta argentina de ciencia ficción que narra una invasión extraterrestre en Buenos Aires. Es considerada una de las más importantes del país. Su temática gira en torno a la resistencia y suele interpretarse como una metáfora de la lucha contra la opresión.
“El viento que arrasa”, de Selva Almada, fue la primera novela de la autora. La escritora creó una historia cinematográfica, bella y sensible, con un profundo entendimiento del alma humana. En Polonia, Almada es bien conocida por su tercera novela, “No es un río”.
“Nuestra parte de noche”, de Mariana Enríquez, es una novela potente que explora la relación entre un padre y su hijo, la espiritualidad y la muerte. La historia transcurre en la Buenos Aires de 1981, durante la dictadura militar. Enríquez también es leída en Polonia gracias a su colección de cuentos “Los peligros de fumar en la cama”.
“La patria no es la bandera ni la estatua en la plaza: es lo que hacemos cada día.” ― Jorge Luis Borges
Música
Mercedes Sosa – “Sólo le pido a Dios”
Una canción emblemática sobre la resistencia y los derechos humanos. Desde su lanzamiento en 1979, fue interpretada por numerosos artistas del mundo, en versiones en portugués, inglés y otros idiomas.
Vale la pena mencionar a una voz femenina de la nueva generación: Lali, con temas como “Disciplina” y “¿Quiénes son?”. Lali representa a una mujer empoderada, con una fuerte identidad. “¿Quiénes son?”, una frase popularizada por la actriz Moria Casán, se transformó en una canción contra el odio y la mentira en redes sociales.
“Uno vuelve siempre a los viejos sitios donde amó la vida.” ― Mercedes Sosa
Cine
El cine argentino es uno de los más importantes de América Latina, junto con el brasileño y el mexicano. Los clásicos abordaron los horrores de la dictadura, pero a comienzos del siglo XXI surgió una nueva ola de obras más poéticas e introspectivas.
“El secreto de sus ojos” (2009, dir. Juan José Campanella)
Es la película argentina de mayor éxito de 2009 y una de las más taquilleras de la historia del cine argentino, Ganadora del Óscar a la Mejor Película Extranjera. La historia combina una investigación de asesinato en 1974 con una reflexión sobre la memoria y la justicia. Transcurre en dos épocas: la dictadura cívico-militar (1976–1983) y el año 1999, en plena presidencia de Carlos Menem.
“Argentina, 1985” (2022, dir. Santiago Mitre)
Un drama histórico basado en hechos reales de Juicio a las Juntas, el juicio al grupo responsable de torturas y desapariciones durante la última dictadura entre 1976–1983 en Argentina.
“La libertad no es algo que se impone: se conquista todos los días.” ― María Elena Walsh
Series
Okupas (2000) es una miniserie dramática sobre la crisis económica en Argentina. Sigue a un grupo de amigos que habitan una casa tomada en Buenos Aires. Se convirtió en una serie de culto y fue reeditada por Netflix para su 20º aniversario.
“La cultura es la verdadera patria.” ― Victoria Ocampo
Comida
Para festejar el 9 de julio, muchas familias argentinas preparan locro, un plato delicioso y tradicional. Otros platos típicos del día incluyen carbonada, pastel de fuente criollo y, por supuesto, dulce de leche.
“No hay libertad posible si no hay ternura.” ― Camila Sosa Villada
Personaje histórico
María Remedios del Valle fue una heroína y una militar afroargentina que luchó en la Guerra de la Independencia. Participó en las batallas de Ayohúma, Vilcapugio y Tucumán. Por su valentía y espíritu patriótico, el general Manuel Belgrano la nombró Madre de la Patria.
“La única lucha que se pierde es la que se abandona.” ― Madres de Plaza de Mayo
Fuente de la imagen/Źródło: Wikimedia Commons
Curiosidad
La independencia se declaró en Tucumán, no en Buenos Aires. En 1816, el centro del poder no era Buenos Aires. La decisión de firmar la independencia en una ciudad del interior fue símbolo del espíritu federal que aún hoy divide y define a la Argentina.
9 lipca w Argentynie obchodzony jest Dzień Niepodległości. To właśnie tego dnia, w 1816 roku, ogłoszono niepodległość dzisiejszej Republiki Argentyńskiej. W mieście Tucumán, na północy kraju, obradował Kongres, podczas którego podpisano Deklarację Niepodległości. Prowincje Zjednoczone nad Rio de la Plata uniezależniły się tym samym od hiszpańskiego panowania — na początku XIX wieku.
Ale niepodległość, wczoraj i dziś, to coś więcej niż tylko wydarzenie historyczne.
W tym artykule proponuję inne spojrzenie: odkrycie ducha Argentyny przez pryzmat jej kultury. Czego możemy się dowiedzieć o kraju z jego książek, muzyki, kina, sztuki czy kuchni? Co współczesna kultura argentyńska mówi nam o tożsamości, mentalności i pamięci narodowej?
Odkryjmy Argentynę razem!
„Demokracji się nie dziedziczy – buduje się ją każdego dnia.” ― Beatriz Sarlo
Literatura
“El Eternauta” Héctora Germána Oesterhelda to klasyczny argentyński komiks science fiction, którego akcja rozgrywa się w Buenos Aires, podczas inwazji obcych. Uznawany jest za jeden z najważniejszych utworów kultury popularnej w Argentynie. Jego motywem przewodnim jest opór, a wiele osób interpretuje tę historię jako metaforę walki z opresją.
“El viento que arrasa” (Wiatr, który sieje zniszczenie) Selvy Almady to pierwsza powieść tej uznanej argentyńskiej autorki. Stworzyła w niej filmową, piękną i poruszającą opowieść, w której zagląda głęboko w ludzką duszę. W Polsce Almada znana jest głównie z trzeciej książki “To nie rzeka”.
“Nasza część nocy” Mariany Enríquez to potężna, niepokojąca powieść, która porusza temat relacji ojca z synem, duchowości i śmierci. Akcja toczy się w Buenos Aires w 1981 roku, w czasie dyktatury wojskowej. Enríquez jest też znana polskim czytelnikom dzięki zbiorowi opowiadań “Niebezpieczeństwa palenia w łóżku”.
„Ojczyzna to nie flaga ani pomnik na placu — to to, co robimy każdego dnia.” ― Jorge Luis Borges
Muzyka
Mercedes Sosa – “Sólo le pido a Dios”
To jeden z najbardziej symbolicznych utworów w historii Argentyny: hymn oporu i praw człowieka. Od czasu swojego debiutu w 1979 roku piosenka była wykonywana przez wielu artystów z całego świata, również w wersjach po angielsku i portugalsku.
Warto też wspomnieć o głosie młodego pokolenia: Lali, znanej z piosenek “Disciplina” i “¿Quiénes son?”. Lali symbolizuje kobiecą siłę i niezależności. „¿Quiénes son?” (Kim oni są?) to utwór zainspirowany przez aktorkę Morię Casán, która zadała to pytania podczas swojego wywiadu. Fraza stała się symbolem sprzeciwu wobec hejtu i kłamst w mediach społecznościowych.
„Zawsze wracamy do miejsc, w których kochaliśmy życie.” ― Mercedes Sosa
Kino
Argentyńska kinematografia jest jedną z najważniejszych w Ameryce Łacińskiej — obok brazylijskiej i meksykańskiej. W klasycznych filmach często pojawiał się temat dyktatury, a na początku XXI wieku pojawiła się nowa fala — bardziej poetycka i introspektywna.
“Sekret jej oczu” (El secreto de sus ojos, 2009, reż. Juan José Campanella)
To jeden z największych sukcesów komercyjnych i artystycznych w historii kina argentyńskiego. Zdobył Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Fabuła łączy śledztwo w sprawie morderstwa z 1974 wplatając refleksje nad pamięcią i sprawiedliwością. Akcja toczy się w dwóch okresach: podczas dyktatury (1976–1983) oraz w 1999 roku, w czasach prezydentury Carlosa Menema.
“Argentina, 1985” (2022, reż. Santiago Mitre) to dramat historyczny oparty na faktach, opowiadający o procesie Juicio a las Juntas — pierwszym w Ameryce Łacińskiej sądzie przeciwko wojskowym odpowiedzialnym za tortury i zaginięcia ludzi podczas ostatniej argentyńskiej dyktatury w latach 1976–1983.
„Wolność nie jest czymś, co się narzuca — zdobywa się ją każdego dnia.” ― María Elena Walsh
Serial
Okupas (2000) to kultowy miniserial opowiadający o przyjaciołach żyjących w squacie w Buenos Aires w czasie kryzysu ekonomicznego. Dziś uznawany za jeden z najważniejszych seriali argentyńskich. W 2021 roku został odnowiony i ponownie udostępniony na platformie Netflix.
„Kultura to prawdziwa ojczyzna.” ― Victoria Ocampo
Kuchnia
9 lipca wiele argentyńskich rodzin przygotowuje pyszne, tradycyjne danie locro (gulasz z dyni, białej kukurydzy i ziemniaków). Inne typowe dania tego dnia to carbonada, pastel de fuente criollo i oczywiście dulce de leche.
„Nie ma wolności bez czułości.” ― Camila Sosa Villada
Postać historyczna
María Remedios del Valle była afroargentyńską bohaterką narodową, która walczyła w wojnie o niepodległość Argentyny. Brała udział w bitwach pod Ayohúmą, Vilcapugio i Tucumán. Za swoją odwagę i patriotyzm została nazwana przez generała Manuela Belgrano Matką Ojczyzny.
„Jedyna przegrana walka to ta, którą się porzuca.” ― Madres de Plaza de Mayo
Fuente de la imagen/Źródło: Wikimedia Commons
Ciekawostka
Niepodległość została ogłoszona w Tucumánie, a nie w Buenos Aires. W 1816 roku to właśnie wnętrze kraju, a nie stolica, stało się miejscem decyzji o uniezależnieniu się od Hiszpanii. Do dziś ten gest symbolizuje federalnego ducha Argentyny.
