Mi primer libro de Roberto Bolaño y mi primer contacto con el estilo de este autor chileno. ¡Qué lectura rara, pero cautivante!
La historia habla sobre poetas y el círculo literario de la universidad en Concepción, en Chile, durante la dictadura. Comienza en 1973, el año del golpe militar. El narrador, también un poeta, habla sobre una figura central, un antagonista en esta historia: Alberto Ruiz-Tagle (después conocido como Carlos Wieder). Wieder es un poeta egomaníaco que cree que va a revolucionar la poesía chilena. Sin embargo, descubrimos que también cometerá cosas horribles, incluyendo la desaparición de otros poetas de ese círculo.
“Matarse, dijo, en esta coyuntura sociopolítica, es absurdo y redundante. Mejor convertirse en poeta secreto.”
La trama se presenta por medio de narrativas subjetivas. Nuestro narrador relata acontecimientos que escuchó de otras personas. Obtiene mucha información de otro personaje principal, Bibiano, su amigo y también poeta, que investiga a Wieder y comparte lo que descubre. La historia se cuenta desde múltiples perspectivas: el narrador nos trae los relatos de Bibiano, que, a su vez, escucha a otras personas y relata sus puntos de vista. Es una narrativa dentro de otra narrativa. Nunca tuve certeza de qué era verdad. Todo es subjetivo y poco confiable. La multitud de personajes en cada capítulo hizo que la lectura fuera un poco difícil de seguir.
“Y ahí, en esas alturas, comenzó a escribir un poema en el cielo. Al principio creí que el piloto se había vuelto loco y no me pareció extraño. La locura no era una excepción en aquellos días. Pensé que giraba en el aire deslumbrado por la desesperación y que luego se estrellaría contra algún edificio o plaza de la ciudad. Pero acto seguido, como engendradas por el mismo cielo, en el cielo aparecieron las letras.”
Bolaño menciona frecuentemente la literatura chilena. La poesía era una forma de resistencia y protesta contra la dictadura. Ese era el enfoque central para todos los protagonistas. Pero el autor también muestra cómo la violencia del régimen aparece en la literatura, dando ejemplos del sadismo de Wieder en su poesía y fotografía, que me impactaron.
“A partir de esa noche las noticias sobre Carlos Wieder son confusas, contradictorias, su figura aparece y desaparece en la antología móvil de la literatura chilena envuelto en brumas, se especula con su expulsión de la Fuerza Aérea en un juicio nocturno y secreto al que él asistiría con su uniforme de gala aunque sus incondicionales preferían imaginárselo con un capote negro de cosaco, con monóculo y fumando en una larga boquilla de colmillo de elefante.”
La lectura está llena de simbolismo, mensajes subliminales y una mezcla entre lo puro y lo violento. El arte y la literatura contra la dictadura. La naturaleza contra el sadismo del fascismo. El instinto de supervivencia contra el deseo de matar y destruir. Bolaño ofrece todo eso en su libro. ¡Una lectura intensa!
Autoría y fotos: Weronika Bazydło
To moja pierwsza książka Roberto Bolaño i zarazem pierwsze spotkanie z twórczością tego chilijskiego pisarza. Lektura dziwna, ale fascynująca!
Historia opowiada o poetach i kręgu literackim na uniwersytecie w Concepción w Chile, w czasach dyktatury. Akcja zaczyna się w roku 1973, czyli w roku zamachu stanu. Narrator, sam poeta, opowiada o centralnej postaci – antagoniście tej historii: Albercie Ruiz-Tagle (później znanym jako Carlos Wieder). Wieder to egomaniakalny poeta, który wierzy, że zrewolucjonizuje chilijską poezję. Z czasem odkrywamy jednak, że dopuszcza się też rzeczy strasznych, w tym odpowiedzialności za zniknięcia innych poetów z tego środowiska.
„Zabijać się, powiedział, w obecnej sytuacji społeczno-politycznej to absurd i banał. Lepiej się przeistoczyć w sekretnego poetę.”
Fabuła przedstawiona jest w sposób subiektywny. Narrator opowiada wydarzenia, które słyszał od innych. Dużo informacji zdobywa od Bibiana – swojego przyjaciela i również poety, który bada przeszłość Wiedera i dzieli się tym, co odkrył. Historia rozwija się z wielu perspektyw: narrator przekazuje relacje Bibiana, a ten z kolei powtarza to, co sam usłyszał od innych. To narracja w narracji. Nigdy nie miałam pewności, co jest prawdą. Wszystko jest subiektywne i mało wiarygodne. Wielość postaci w kolejnych rozdziałach sprawiła, że chwilami trudno było za tym nadążyć.
“I tam, na wysokościach, zaczął pisać na niebie wiersz. Z początku myślałem, że pilot zwariował, i wcale się temu nie dziwiłem. Szaleństwo było czymś najzupełniej normalnym w tamtych dniach. Pomyślałem, że krąży w powietrzu zdjęty rozpaczą, by lada chwila roztrzaskać się o jakiś budynek lub runąć na miejski plac. Ledwie jednak myśl ta przemknęła mi przez głowę, na niebie, jakby przez to niebo spłodzone, zaczęły pojawiać się litery.”
Bolaño często wspomina o literaturze chilijskiej. Poezja była formą oporu i protestu wobec dyktatury. To właśnie ten motyw był centralny dla wszystkich bohaterów. Autor pokazuje też jednak, jak przemoc reżimu przenikała do literatury – poprzez sadystyczną twórczość Wiedera, zarówno poetycką, jak i fotograficzną. Te fragmenty naprawdę mną wstrząsnęły.
„Począwszy od tamtej nocy, wieści o Carlosie Wiederze są niejasne, wzajemnie wykluczające się, jego postać pojawia się i znika w ruchomej antologii literatury chilijskiej, w oparach mgły, roztrząsa się sprawę jego wydalenia z Sit Powietrznych w trakcie nocnego i utajnionego posiedzenia sądu, na które Wieder miał stawić się w galowym mundurze, choć jego wielbiciele woleli wyobrazić go sobie w czarnej kozackiej kapocie, z monoklem w oku i z papierosem w długiej cygarniczce z kości słoniowej.”
Lektura pełna jest symbolizmu, ukrytych przekazów i mieszanki czystości z brutalnością. Sztuka i literatura przeciw dyktaturze. Natura przeciw sadystycznemu faszyzmowi. Instynkt przetrwania kontra pragnienie zabijania i niszczenia. Bolaño oferuje wszystko to w swojej książce. Intensywna lektura!
Polskie cytaty pochodzą z książki Gwiazda daleka w przekładzie Carlosa Marrodána Casasa, Wydawnictwo MUZA, 2006
Tekst i zdjęcia: Weronika Bazydło
